“Toxic positivity”. Het is een term die ik steeds vaker voorbij zie komen. En waar de taalpurist in mij de kriebels van krijgt. Van het soort dat je liever niet hebt. Kort door de bocht gaat het om een soort tegenbeweging als reactie op de “good vibes only society”. Het pleit ervoor om niet altijd maar recht te buigen wat krom is. Niet Stoïcijns de andere kant op te kijken als iets naar is. Of er een strik omheen te doen. Maar het leven te erkennen en omarmen in alles wat pijnlijk is. En ruimte te geven aan alle emoties die dat losmaakt. Want als je dat niet (voldoende) doet kan dat schadelijk zijn. Zowel voor jezelf als de ander.
Op de barricaden
Inhoudelijk kan ik daar heel ver in meegaan. Echt. Ik (h)erken het fenomeen van doorschieten in gemaakt (mentaal) optimisme om maar niet te hoeven voelen wat niet fijn is. Maar is dat positiviteit? Voor mij niet. Daarom blijf ik struikelen over de term “toxic positivity”. Want die twee woorden sluiten elkaar in essentie uit. Net als water en vuur. Waar de één is, kan de ander niet bestaan. Die twee proberen samen te brengen voelt als een bezoedeling van iets dat in essentie puur is. En daar kan ik blijkbaar niet zo goed tegen. Het heeft er zelfs voor gezorgd dat ik de afgelopen weken veel tijd heb gespendeerd aan het schrijven van een tegengeluid op verschillende (grote) platforms die bewustzijn proberen te creëren voor dit merkwaardige concept. Op de barricaden. En dat is eigenlijk helemaal niets voor mij. Daarom breng ik het bij deze weer terug naar mijn eigen kleine stukje op het wereldwijde web. Met deze ode aan bewustzijn en nuancering.
Prikkelend
Ik snap dat een prikkelende term als “toxic positivity” meer aandacht genereert en beter verkoopt dan een meer genuanceerde variant. Daarbij sluit het perfect aan bij de trend van het ontmantelen van coverte narcisten en het uitdoven van “gaslichting”. Toch vind je een oplossing wat mij betreft nooit in het polariseren van extremen. En gaat het juist over dingen naast elkaar laten bestaan. Donker en licht. Pijn erkennen én perspectief bieden. Want wentelen in ellende en daar niets tegenover kunnen zetten lijkt mij niet iets om te propageren. Evenmin als je steeds moeten afvragen of je troostende woorden niet als kwetsend worden ervaren.
Nuance
Daarom is dit artikel vooral bedoeld als een pleidooi voor nuance. Iedere strategie kent twee kanten. Zoals alles in het leven twee kanten kent. Dat vraagt vooral om bewustzijn. Komt de positiviteit vanuit een oprecht en doorleefd gevoel van vertrouwen, hoop en perspectief? Koester dat dan! En laat je vooral niet wijsmaken dat je bril te rooskleurig is. Is het een mentale strategie die wordt ingezet om iets dat lastig is hanteerbaar te maken? Ook dat heeft ongetwijfeld een (vaak dieperliggende) reden. De belangrijkste vraag is dan of het jou of de ander (nog) dient. Soms is het goed om vuur te doven met water. En soms is het beter om iets volledig uit te laten branden. Wat de betere optie is, verschilt per persoon, per moment en per situatie. Zo kan (mentale) positiviteit een manier zijn om de heftigheid van emoties te doseren. Behapbaar te maken. Om zelf te blijven drijven. Of de ander boven water te houden. Naar het beste van je kunnen, op dat moment. Is dat giftig? Of veerkrachtig?
Alternatief
Ik heb nagedacht over een betere term, maar heb dat al snel losgelaten. Want alle woorden zijn er al. Dus laten we die ook vooral zuiver houden en gedrag simpelweg duiden voor wat het is: verbloemen, wegdrukken, ontkennen, negeren, bagatelliseren, vermijden. Met oog voor de context, de achtergrond en de functie van het gedrag. En niet direct neersabelen. Want vaak zit er een (verklaarbare) reden achter gedrag. En die is niet per definitie giftig. Integendeel juist. Dit is dus vooral een oproep om weg te blijven van misleidende en polariserende labels als “toxic positivity”. Want die zijn wat mij betreft pas echt schadelijk.